Driedelig paard - Ted van Lieshout

 

Schrijven over het nieuwste boek van veelzijdig kunstenaar Ted van Lieshout is een uitdaging omdat er zo veel over te zeggen is en het uiteindelijk onvermijdelijk uitmondt in één zin: ga dat boek kopen en laat je verassen.

Driedelig paard bestaat uit drie componenten: tekst, beeldsonnetten en illustraties/vormgeving. Ik bespreek ze los van elkaar, maar een van de sterke kanten van het boek is dat deze elementen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Ted van Lieshout laat in Driedelig paard de traditionele vorm van poëzie los en introduceert het ´blokgedicht´. Dit is een stuk tekst dat eruit ziet als een blok, dus een doorlopende tekst zonder alinea´s of stukken wit. De inhoud is ´een bericht zonder kop of staart´. Op zijn weblog heeft Van Lieshout een discussie proberen uit te lokken of een blokgedicht wel een écht gedicht is en wat dan de verschillen zijn tussen poëzie en proza. Wat mij betreft een zinloze discussie. Het is duidelijk dat een blokgedicht een taalspel is, maar wel een taalspel waar de inhoud van de tekst een belangrijke rol speelt.
De gekozen vorm geeft de auteur veel woorden in handen, er kan ook echt een verhaal verteld worden. Door het ontbreken van een kop, een inleiding of een titel wordt de lezer bij ieder gedicht in het diepe gegooid. Eerst wordt de vraag opgeroepen waar Van Lieshout de lezer mee naar toe neemt en wie hij aan het woord laat, gevolgd door de vraag waar het verhaal naar toe zal gaan. Omdat veel blokgedichten iets absurdistisch hebben stapt de lezer altijd een ongewis avontuur in.
Deze avonturen zijn vaak verrassend: zo komt een knappe meneer een schoolklas binnen om een damesschoen te laten passen, behaagt het de koningin Basje Buitenhuis te benoemen tot Ridder in de Orde van de Blokkendoos en wordt de droevige dood van mevrouw M.J. de Ruyter beschreven die ´hedenochtend is gesneuveld in de uitverkoop´.
Niet alle gedichten zijn absurdistisch, er zijn er ook die ontroeren zoals het gedicht over een kind dat een lieve moeder wil die een appel voor hem schilt, of het gedicht waarin de verteller vraagt ´zal er ooit iemand zijn die voor het raam zit en naar buiten kijkt en dan gelukkig is omdat ik buiten aan het lopen ben en dat een mooi gezicht vindt?´.
De blokgedichten zitten vol met verrassende woordkeuzes, gedachtesprongen en beeldend poëtisch taalgebruik.

Naast de gedichten zijn in het boek beeldsonnetten opgenomen. Beeldsonnetten bestaan niet uit woorden, maar uit beelden die geordend zijn volgens de structuur van het sonnet. Van Lieshouts beeldsonnetten zijn altijd fascinerend, niet in de laatste plaats door de verrassende voorwerpen waaruit ze bestaan.
In Driedelig paard staan beeldsonnetten van onder andere radijzen, lepeltjes, peren, noga en knijpers. Ze zijn direct herkenbaar als sonnet, maar toch allemaal anders. Soms zijn de voorwerpen ritmisch, bijna strak geordend en bij andere sonnetten is de vorm speelser maar blijft herkenbaar, ondanks, of dankzij, kleine verschillen in de afgebeelde voorwerpen. De sonnetten zijn ogenschijnlijk eenvoudig, maar zeer geraffineerd.

Ted van Lieshout heeft de bundel zelf vormgegeven en alles klopt. Het lettertype, de kleurschakering en de toegevoegde illustraties. De illustraties zijn grafisch weergegeven vormen, die soms over de tekst heen zijn gedrukt. Ze hebben dan met die tekst te maken, een vissenstaart bij een gedicht over een zeemeermin bijvoorbeeld, of een rode puntmuts bij de beschrijving van het droevige lot van de doodgebeten kabouter.

Driedelig paard is een prachtig boek, waar heel veel in te ontdekken valt en heel veel te genieten. Ga dat boek kopen en laat je verassen.

Driedelig paard
Ted van Lieshout

 

Leopold, 2011