De Veger - Jonathan Auxier

Elfjarige Nan is een klimmer, een kind in Victoriaans Londen dat in schoorstenen klimt om deze schoon te maken. Klimmers zijn kinderen die overgeleverd zijn aan hun bazen, de schoorsteenvegers. Hun bestaan is niet makkelijk, ze krijgen weinig eten en het werk is gevaarlijk en zwaar. Vroeger, toen de Veger nog voor Nan zorgde, was het leven voor Nan makkelijker. De Veger vertelde haar verhalen en maakte daarmee haar leven mooi. Maar op een dag verdween hij, zijn hoed en een stukje kool achterlatend. Het kooltje is haar talisman, ze noemt het ‘mijn roetje’ en draagt het altijd bij zich.
     Nan is als het verhaal begint vijf jaar in dienst bij Wilkie Crudd. Hij is een slechte baas en hij speelt zijn klimmers tegen elkaar uit. Maar Nan is een overlever, hard voor zichzelf en hard voor anderen. Op een dag komt Nan klem te zitten in een schoorsteen, waar ze levend dreigt te verbranden. Ze overleeft echter. Als ze bijkomt is ze in een onbekende verlaten zolderkamer en daar ontdekt ze dat haar roetje tot leven is gekomen. Hij blijkt een golem, een wezen dat is gekomen om haar te beschermen. Hij weet weinig van de wereld en Nan moet hem opvoeden. Maar eerst moeten ze een veilige plek vinden, want haar baas zal haar zeker zoeken en behoorlijk kwaad zijn.

De Veger is een mooi en rijk verhaal. In zijn realistische beschrijvingen over het zware werk van de schoorsteenvegertjes doet het verhaal denken aan de klassieker Levende Bezems van Lisa Tetzner. Maar naast dit harde verhaal plaatst de schrijver een magische component waarin de kracht van verhalen en fantasie een belangrijke rol spelen.
     Nan is opgevoed door een schoorsteenveger, de Veger uit de titel, die het harde bestaan voor haar wist te verzachten door verhalen te vertellen en haar te leren kijken met een positieve blik naar dat wat het leven je toewerpt. Het roetje belichaamt de warmte die de Veger aan de kleine Nan heeft gegeven. Dit roetje groeit in het verhaal uit tot een golem, een wezen dat onder andere voorkomt in Joodse verhalen. Hij is een beschermer. Maar dat wordt hij niet zomaar, hij is aanvankelijk nog klein en vormloos, Nan moet hem helpen zijn definitieve vorm te vinden en ze moet hem ook wegwijs maken in de wereld.
     De Canadese auteur Jonathan Auxier heeft lang aan dit boek gewerkt. Hij deed onderzoek naar het dagelijks leven van de Victoriaanse schoorsteenvegers en moest daarbij het door Disney gevoede beeld van vrolijk dansende schoorsteenvegers op de Londense daken danig bijstellen. Auxier beschrijft het harde leven van de jonge klimmers realistisch, maar ook weer niet zo gruwelijk dat het de lezer afschrikt. De schrijver werkt in het verhaal ook mooi de psychologische kant uit, waarin hij laat zien wat een kind in huis moet hebben om in moeilijke omstandigheden te kunnen overleven. Dat legt ook de vraag op tafel hoe Nan haar roetje, die ze later Charlie noemt, zal voorbereiden op de buitenwereld. Moet ze hem harden, of moet ze putten uit haar ervaringen met de Veger?
     Auxier vond het moeilijk om over de relatie van de Veger en Nan te schrijven, vooral de machteloosheid van de Veger die Nan uiteindelijk niet kan beschermen voor het harde leven vond hij een moeilijk thema. Auxier vertelt in een interview dat hij hier pas de juiste woorden voor vond toen hij zelf deze machteloosheid had ervaren toen een van zijn kinderen werd geboren met een levensbedreigende hartkwaal (het gaat overigens nu goed met zijn dochter).
     De Veger heeft met zijn fantasie en liefde Nan iets bijzonders gegeven en Charlie is daar de representant van. Charlie is warm, naïef, vervuld met liefde, maar genadeloos als Nan in gevaar is. Buitenstaanders zien in hem een monster. Auxier voegt nog een belangrijk element aan het verhaal toe als Nan ontdekt dat een golem altijd een opdracht heeft en zal verdwijnen als die is vervuld. Het is logisch dat Nan dat kost wat het kost wil voorkomen, ze wil Charlie niet ook verliezen. Prachtig beschrijft Auxier hoe Nan uiteindelijk sterk genoeg is om liefde en vriendschap in haar leven te durven toelaten en dan kan ze uiteindelijk ook Charlie loslaten.
     Het verhaal heeft een mooie diepere laag. Auxier gebruikt heldere goed gekozen beelden waarin hij de magische kant van het verhaal uitwerkt. De Veger is echter geen filosofische boek, het is vooral een avontuur gebaseerd op een historische realiteit. Het is een spannend verhaal waarin de gebeurtenissen elkaar snel opvolgen.

De Veger is een prachtig boek waarin de schrijver mythe, realisme en psychologie mooi samenbrengt in een spannend en ontroerend verhaal.

De Veger
Jonathan Auxier, vertaald door Esther Ottens

Billy Bones, 2019