De tovenaar van Oz - L.Frank Baum

Het is al meer dan een eeuw geleden, om precies te zijn in 1900, dat L. Frank Baum zijn beroemde boek The Wonderful Wizard of Oz schreef. Baum, die een hekel aan zijn voornaam Lyman had en daarom zijn naam afkortte, had al eerder een succesvol kinderboek geschreven, maar het was dit tweede boek dat hem schatrijk maakte. Hij melkte het succes zorgvuldig uit en schreef dertien vervolgdelen. Wat zeker heeft bijgedragen aan de klassieke status van The Wonderful Wizard of Oz zijn de verfilmingen uit 1939 met Judy Garland in de hoofdrol en de verfilming uit 1978 met Diana Ros als Dorethy en Michael Jackson als de vogelverschrikker.

Jeugdboekenschrijver Margaretha van Andel, die de laatste tijd ook veel vertaald, maakte een bewerking van deze klassieker. Ze paste de avonturen wat aan om meer variatie in het verhaal te brengen en ze werkte de ontknoping van het verhaal nadrukkelijker uit. In een nawoord licht ze haar aanpassingen toe.

De tovenaar van Oz is het verhaal van Dorethy, in deze versie heet ze Doortje, die tijdens een tornado met huis en hondje uit Kansas weggeblazen wordt en landt in Oz, bovenop een kwaadaardige heks die dat niet overleeft. Doortje krijgt haar zilveren schoenen.

Niemand in Oz weet hoe ze weer thuis kan komen. Wellicht kan de grote tovenaar van Oz die in de Stad van Smaragd woont haar helpen. Als ze de gele stenen weg volgt komt ze vanzelf in de stad uit.
Onderweg pikt Doortje drie reisgezellen op die de grote tovenaar ook om een gunst willen vragen: een vogelverschrikker wil graag hersenen, een blikken boswachter wil een hart en een leeuw wil graag moedig zijn. De weg naar de stad is gevaarlijk en de reizigers maken verschillende avonturen mee. Als ze uiteindelijk de groene stad bereiken wil de tovenaar Doortje en haar vrienden alleen helpen als ze de boze heks van de West verslaan en dat blijkt geen makkelijke opdracht.

Van Andel heeft een fijne bewerking van het verhaal gemaakt. De kern wordt recht gedaan en alle bekende scenes staan erin. Van Andel geeft de lezer alle ruimte de tekst naar eigen inzicht te interpreteren. Duidelijk wordt wel dat het gebruik van je verstand, een warm hart en heldenmoed belangrijke kwaliteiten zijn. De personages wegen deze kwaliteiten tegen elkaar af en kiezen daarin waar ze zelf het meeste waarde aan hechten. Aan het einde van de reis krijgen de vogelverschrikker, de blikken boswachter en de leeuw wat ze het liefste willen, maar dan is voor de lezer al lang duidelijk dat ze de tovenaar daarvoor helemaal niet nodig hebben.
Over de diepere betekenis van het verhaal is overigens veel geschreven. Zo zou het verhaal een aanklacht zijn tegen het Amerikaanse financiële beleid, of het zou een parabel zijn op het christelijk geloof, het atheïsme of het feminisme.

Van Andels schrijverstalent komt in deze bewerking goed uit de verf, wellicht omdat ze niet letterlijk hoefde te vertalen. Waar eerdere vertalingen soms wat stroef zijn, is ze nu op haar best. Het taalgebruik is losjes en eigentijds. Ze gebruikt bijvoorbeeld woorden als ‘prutser’ of ‘opzouten’, zonder de sprookjesachtige sfeer geweld aan te doen. 

Deze nieuwe uitgave ziet er prachtig uit. Het boek heeft een groot formaat en heeft een linnen boekband. De illustraties van Marieke Nelisssen maken het af. Haar prachtige tekeningen, in kleur en zwart-wit, nodigen uit om vaak te bekijken en bij weg te dromen. Ook Nelissen licht in een nawoord haar werkwijze en keuzes toe.
Een leuk extraatje bij deze klassieker is een fictief interview met L. Frank Baum dat gebaseerd is op bestaande stukken.

Deze bewerking van De tovenaar van Oz is zeer geslaagd.

De tovenaar van Oz
L. Frank Baum, herverteld door Margaretha van Andel met illustraties van Marieke Nelissen

Lemniscaat, 2019