Bij Uil thuis - Arnold Lobel


In 1972 schreef en tekende de Amerikaanse Arnold Lobel (1933-1987) Owl at home. In 1980 verscheen het boek voor het eerst in het Nederlands onder de titel Bij Uil Thuis. Het kreeg in 1981 een Zilveren Griffel.
In het boek staan vijf korte verhalen over de sympathieke en niet al te snuggere Uil. In het eerste verhaal nodigt Uil de winter uit als gast in zijn huis.´Kom maar binnen, dan kun je even warm worden.´ Maar de winter is een ongemanierde gast: hij blaast het vuur uit, laat de gordijnen flapperen en maakt een harde, groene ijsklont van de erwtensoep.
In Rare bobbels is Uil in gevecht met zichzelf, maar hij heeft dat niet door. Hij ligt in zijn bed en ziet aan het voeteneinde twee bobbels onder de dekens. Als hij zijn voeten beweegt, dan bewegen de bobbels ook. Als hij het laken van zich af gooit ziet hij alleen zijn twee eigen voeten. Uil kan het gevecht met de bobbels niet winnen en geeft het op. Hij gaat in zijn stoel verder slapen.
Het derde verhaal is het beroemdste en waarschijnlijk het meest geliefde uit het boek: Tranenthee. Uil pakt een ketel, zet deze op zijn schoot en gaat aan verdrietige dingen denken. Aan stoelen met kapotte poten, lepels die achter het fornuis zijn gevallen en die je nooit meer terugvindt, potloodjes die te klein zijn geworden om vast te houden of een prachtige zonsopgang die niemand ziet.
´Ziezo. Dat is dat´ zegt Uil als de ketel vol is. Hij kookt het water en maakt een kopje tranenthee.´Het smaakt wel een beetje zoutig, maar is toch altijd weer heerlijk´.
In het hoofdstuk Boven en beneden heeft Uil een lastig probleem. Tussen boven en beneden staat een trap met twintig treden.´Altijd ben ik maar op één plaats. Ik zou tegelijk boven en beneden willen zijn. Dat moet toch kunnen.´ Uil doet zijn uiterste best om tegelijk boven en beneden te zijn, maar hij eindigt uiteindelijk uitgeput op de tiende tree. Precies in het midden.
In het laatste verhaal, Uil en de maan, zit Uil op een rots en kijkt naar de zee. Als de maan tevoorschijn komt denkt Uil ´Als ik naar jou kijk, maan, dan kijk jij vast en zeker ook naar mij. Dan zijn we dus heel goede vrienden.´De maan volgt Uil naar huis, ook als Uil zegt dat hij terug moet gaan want boven de zee is hij zo prachtig. Maar de maan laat zich niet zo makkelijk wegsturen.

Lobel schreef bijna dertig kinderboeken en illustreerde er nog veel meer. Hij streefde ernaar heldere verhalen te schrijven met een logisch plot en overtuigende karakters. Bij Uil thuis vond hij zijn meest persoonlijke boek.
Door te kiezen voor een dier in de hoofdrol kan Lobel Uil zowel kinderlijke als volwassen eigenschappen geven. Zo woont Uil alleen en hij zorgt voor zichzelf, maar tegelijkertijd is hij kinderlijk naïef: hij zet zijn deur open en laat de winter door zijn huis razen, hij is bang voor zijn eigen voeten en hij denkt dat het mogelijk is op twee plaatsen tegelijk te kunnen zijn. Kinderen genieten hiervan, zij zijn immers slimmer dan Uil en weten wel dat je op een winterse dag de deur dicht moet houden, dat je niet bang hoeft te zijn voor je eigen voeten en dat het onmogelijk is om tegelijk boven en beneden te zijn. Maar de volwassene kijkt in een spiegel. Hij laat immers wel eens tegen beter weten in iets binnen dat beter buiten kan blijven, hij ligt wel eens wakker van angsten die hij zelf heeft opgeroepen en hoe vaak denkt hij niet dat hij vooral niks moet missen en loopt zichzelf daarin voorbij?
Uil en de maan is een mooie metafoor over vriendschap. Uil beschouwt de maan als zijn vriend, hij stuurt hem met pijn in het hart weg omdat hij denkt dat dat beter is, maar hij is erg blij dat de maan hem uiteindelijk niet in de steek laat.
Dat Tranenthee veel lezers raakt is waarschijnlijk toe te schrijven aan de bijzondere mix van verdriet, humor en hoop. Misschien wel de hoop dat ellende tot iets positiefs kan leiden: een beetje zoutig maar toch goed.
De tekeningen van Lobel stralen rust en vriendelijkheid uit. Het bescheiden kleurpalet is warm en Uils huis is knus met zijn leunstoel, de open haard en de goed gevulde boekenkast.

Bij Uil thuis is een tijdloos boek voor elke leeftijd.

Het boek Bij Uil thuis is opgenomen in Bij Uil thuis en andere verhalen
Arnold Nobel (Bij Uil thuis is vertaald door Ed Leeflang)

Ploegsma, 2014