De voorlezer van de sultan - Inez van Loon


Inez van Loon profileert zich de afgelopen jaren vooral als schrijfster van historische kinderboeken en treedt daarmee in de voetsporen van Thea Beckman. Net als Beckman kiest zij voor hoofdpersonen waarmee de lezer zich makkelijk kan identificeren en plaatst deze in een historische context. Het verhaal staat centraal, waarbij Van Loon altijd rekening houdt met de leeftijd van haar lezers en daarom beschrijvingen van wreedheden vermijdt.

De voorlezer van de sultan speelt zich af in de nadagen van het Ottomaanse Rijk. Het is 1902 als het verhaal begint in Oost-Anatolië. De zevenjarige Armeense Lilit wordt ontvoerd door een slavenhandelaar en samen met de eveneens zevenjarige Bilal komt ze terecht in de harem van de sultan in Constantinopel. De harem kent eigen wetten en regels en een strakke hiërarchie. Het is de moeder van de sultan die de meeste invloed heeft. Zij bepaalt dat Lilit ingedeeld wordt bij de schoonmaakploeg. Dat vindt het meisje niet erg, ze valt liever niet op. Naast het werk gaat ze naar de haremschool. Daar leert ze de paleisetiquette en de regels van haar nieuwe verplichte godsdienst: de islam. Ook leert ze lezen en een instrument bespelen.
Als ze dertien jaar is wordt Lilit aangesteld als voorlezer van de sultan die graag naar detectiveverhalen luistert. Dit verandert haar leven aanzienlijk: ze krijgt een nieuwe naam en een nieuwe status en vooral dat laatste roept veel jaloezie op. Lilit moet over haar schouder kijken.

Over de harem van de sultan met zijn honderden vrouwen die bewaakt worden door eunuchen mag graag gefantaseerd worden. De schrijfster zocht uit hoe het dagelijks leven in de harem in werkelijkheid was en verwerkt dat in haar verhaal. Het is een gesloten hiërarchisch georganiseerde samenleving waar veel jaloezie en verveling heerst. De meeste meisjes en vrouwen zagen de sultan nooit. Van Loon zet in deze wonderlijke wereld een meisje en een jongen die aanvankelijk nog erg jong zijn. Lilit mist haar familie, maar schikt zich in het onvermijdelijke. Bilal wordt haar beste vriend en naast het werk en de school is er ook tijd voor plezier.
Als Lilit ouder wordt en haar bijzondere functie krijgt verwerkt Van Loon meer informatie over het verloop van de geschiedenis in het verhaal. Het is een tijd van revolutie en onder andere de Armenen willen zich afscheiden van het Ottomaanse rijk. De Armeense afkomst van Lilit wordt dan ook een probleem.
Het verhaal neemt een nieuwe wending als de revolutionairen de macht overnemen en de sultan afzetten. Van Loon beschrijft wat er met de sultan en zijn harem gebeurt en natuurlijk ook hoe het onze hoofdpersonen vergaat. Ze sluit af met een hoofdstuk dat tien jaar later speelt. Zo krijgt de lezer niet alleen informatie over de voormalige harembewoners, ook laat ze zien hoe het land een nieuwe weg inslaat.

De voorlezer van de sultan is een fijn geschreven historisch verhaal dat de lezer meeneemt naar een onbekende wereld.

De voorlezer van de sultan
Inez van Loon
Clavis, 2022