De Gruffalo - Julia Donaldson

Een muis loopt door het bos en komt een hongerige vos tegen. De vos nodigt de muis uit bij hem wat te komen eten. Muis slaat de uitnodiging af:´Beste vos, normaal zou ik zeggen: graag, maar ik eet bij de gruffalo vandaag´. Van die gruffalo heeft vos nog nooit gehoord. Muis wil hem wel even beschrijven:´Slagtanden heeft-ie en vlijmscherpe klauwen, en knarsende kaken die alles kauwen. We hebben een afspraak hier in het bos. O ja: hij houdt erg van geroosterde vos.´ De vos maakt dat hij weg komt en muis loopt vrolijk verder tot uil hem ziet. Ook uil en daarna slang weert muis af met zijn verhalen over die angstaanjagende gruffalo. Muis is erg tevreden dat hij zijn vijanden heeft weten af te schrikken. En dan ziet hij tot zijn grote schrik een beest dat er precies zo uit ziet als hij heeft beschreven, het is een gruffalo en die gruffalo heeft wel trek in een muisje. Maar muis is ook hem te slim af:´Hoho!´riep de muis.´Nu maak je een fout. Ik ben het gevaarlijkste dier van het woud! En als je soms denkt dat ik sta te liegen, loop dan maar eens mee, en je zult ze zien vliegen.´ De Gruffalo gelooft er niet veel van maar loopt toch achter muis aan. Slang, uil en vos weten niet wat ze zien als de muis met de Gruffalo langs loopt en maken zich snel uit de voeten. ´Nou, Gruffalo, heb ik overdreven? Elk dier dat mij ziet, rent meteen voor zijn leven. En nu heb ik honger. Ik denk dat ik maar begin met wat...Gruffalo-tartaar!´ Dat wacht de Gruffalo liever niet af en ook hij maakt dat hij weg komt.

Het prentenboek De Gruffalo is geschreven door Schotse Julia Donaldson en getekend door de in Engeland woonachtige Duitser Axel Scheffler. Het kwam in 1999 uit. Inmiddels zijn er miljoenen exemplaren van verkocht over de hele wereld. In Israël houdt de muis met ´Trofoli´ zijn vijanden op een afstand, in Noorwegen met de ´Gruffaloen´en in Afrika met ´die Goorgangaai´.
Donaldson baseerde haar verhaal op een Chinees volksverhaal waarin een vos zijn vijanden afschrikt door de aanwezigheid van een tijger voor te wenden. Maar ´tiger´ bleek een lastig rijmwoord en daarom koos Donaldson voor ´gruffalo´ dat zo heerlijk rijmt op ´ know´.
De rijmende tekst is deels herhalend en volgt een vast patroon. Al die herhalingen zijn een belangrijk houvast om het verhaal te begrijpen, want het plot is voor jonge kinderen best ingewikkeld omdat er veel dingen niet gezegd worden. Zo zijn de uitnodigingen aan de muis naar het huis van respectievelijk vos, uil en slang te komen niet vriendelijk bedoeld. Het verhaal dat de muis verzint om zijn vijanden af te schrikken is een sterk verhaal, de muis verzint het. Als het dan toch waar blijkt te zijn moet de lezer, samen met de muis, een nieuwe werkelijkheid onder ogen zien. Vervolgens moet de jonge lezer begrijpen dat vos, uil en slang wegvluchten voor de Gruffalo, maar dat de Gruffalo denkt dat ze wegvluchten voor de muis. Uit de enorme populariteit van het boek mag worden opgemaakt dat kinderen de clou van het verhaal doorgronden en daar erg van genieten.

In 2004 maakten Donaldson en Scheffler een vervolg: Het kind van de Gruffalo. In het winterse bos vertelt de Gruffalo zijn dochter over de ´Grote Gevaarlijke Muis´ die niets liever doet dan Gruffalo´s eten. De kleine Gruffalo gaat op onderzoek uit en vindt uiteindelijk de muis die ook deze Gruffalo te slim af is. Dit vervolg sluit goed aan op het eerste boek en heeft een wat minder ingewikkeld plot.

De illustraties van Axel Scheffler zijn kostelijk. In een prachtig bos zet hij een herkenbare muis, vos, uil en slang neer. De Gruffalo, in detail beschreven door de muis, heeft alle genoemde kenmerken: vlijmscherpe klauwen, knarsende kaken, eeltige knieën, platte voeten, een gifgroene wrat op het puntje van zijn neus, een zwarte tong en paarse stekels van kop tot staart. Ondanks zijn monsterlijke kenmerken kan de Gruffalo heel aandoenlijk zijn, vooral als hij bang wordt. Menig kind sluit de Gruffalo dan ook voor altijd in zijn hart.

De Gruffalo
Julia Donaldson, vertaald door L.M.Niskos met illustraties van  Axel Scheffler

Lemniscaat, 1999