De GVR - Roald Dahl

Op een nacht lukt het de achtjarige Sofie niet om in slaap te vallen. Ze stapt uit bed, kijkt uit het raam en ziet iets ongelofelijkst: een reus. Helaas, de reus ziet haar ook en neemt haar mee naar reuzenland. Sofie is bang dat de reus haar zal opeten, maar dat idee vindt hij lachwekkend:´alleen omdat ik een reus is, denkt jij dat ik een menspeuzelende kanibal is.´ Sofie is ontvoerd door de Grote Vriendelijke Reus, de GVR. In tegenstelling tot andere reuzen eet hij geen mensen, hij eet alleen´walgbare akkiebakkie snoskommers´ en hij drinkt Fropskottel die gelukkig ´zoet en zwijmelig´ smaakt.
De GVR verzamelt dromen die hij bewaart in glazen potten tot hij ze met zijn droomtrompet naar de slaper toe kan blazen. Meestal zijn dat fijne dromen die hij bij voorkeur aan kinderen geeft.
De GVR vertelt Sofie over de andere reuzen zoals de Vleeslapeter, de Kinderkauwer en de Meisjesstamper. Deze reuzen eten geen snoskommers, maar mensen. Als Sofie en de GVR erachter komen dat alle reuzen van plan zijn in Engeland op jacht te gaan besluiten ze in te grijpen. Ze gaan de koningin waarschuwen. Maar hoe kom je bij de koningin binnen en hoe overtuig je haar van het bestaan van bloeddorstige reuzen?

Roald Dahl schreef De GVR in 1982. Een jaar later verscheen het boek in Nederland, in de vertaling van Huberte Vriesendorp. De Grote Vriendelijk Reus spreekt gebrekkig Engels en Dahl laat hem grappige zinnen vormen, vol met associaties en taalgrappen. Ondanks zijn originele taalgebruik is hij goed te volgen, al leidt het regelmatig tot dit soort komische dialogen:´Jij probeert van onderwerp te veranderen,´zei de reus streng. ´Wij heeft een interessant babbelementje over de smaak van mensbaksels. Mensbaksels is geen taartjes.´´Maar taartjes zijn wel baksels,´zei Sofie. ´Maar geen mensbaksels,´zei de reus. ´Mensbaksels heeft twee benen en taartjes heeft helemaal geen benen.´

Vriesendorp heeft een razend knappe vertaling gemaakt die de humor en lichtheid van Dahl intact laat. Ze laat haar creativiteit zien in de vertaling van bijvoorbeeld ´greasy Greeks´ in zure Bulgaren en ´Turks tasting of turkey´ worden Duitsers die naar hamburgers smaken.
Bekende handelsmerken van Dahl zijn ook in dit verhaal te vinden. Zo wordt het weer meesterlijk verteld en daarbij richt de schrijver zich ook rechtstreeks tot zijn publiek: ´Als jij iets nog engers kunt bedenken...`. Zoals altijd in het werk van Dahl worden de slechteriken en hun wandaden uitgebreid en groots beschreven. Ook een pedagogische les ontbreekt niet: alleen de mens doodt zijn eigen soortgenoten, zelfs reuzen doen dat niet. Als de reuzen na een spannende strijd zijn overwonnen wacht hen een vreselijke straf: voor altijd opgesloten in een grote kuil waar ze alleen snoskommers te eten krijgen. Met Sofie en de GVR loopt het een stuk beter af, zij krijgen een prachtig huis.

Een boek van Roald Dahl is onlosmakelijk verbonden met de illustraties van Quentin Blake. De GVR geeft Blake een vriendelijke uitstraling, maar de andere reuzen zijn afschrikwekkend: nauwelijks aangeklede woestelingen met ruige haren en enorme handen. Grappig zijn de illustraties die laten zien hoe de lakeien van de Engelse koningin moeten improviseren om de GVR een ontbijt aan tafel te kunnen serveren.

Al dertig jaar is De GVR een geliefd (voorlees)boek en niets staat de populariteit voor de volgende dertig jaar in de weg. Dit grappige, talige, fantasievolle, spannende verhaal is tijdloos.

De GVR
Roald Dahl, vertaald door Huberte Vriesendorp met illustraties van Quentin Blake 

De Fontein, jubileumeditie 2013