Cicade - Shaun Tan

Het werk van de Australische illustrator en schrijver Shaun Tan laat zich moeilijk in een hokje stoppen en dan wordt het al snel bij de kinder-en jeugdliteratuur ondergebracht. Daar wordt het met open armen ontvangen, Tan won veel prijzen waaronder de belangrijkste internationale kinder-en jeugdboekenprijs de Astrid Lindgren Memorial Award (2011).
Zijn nieuwe prentenboek snijdt thema’s aan waar ook kinderen zich in kunnen herkennen, zoals genegeerd worden of worden gepest, maar de uitwerking en entourage van deze thema’s staan ver van het kinderleven af.

Tan vertelt zijn verhaal voornamelijk in beelden. Het eerste beeld zonder toelichtende tekst maakt al direct veel duidelijk. We zien een gedeelte van iemand die gekleed is in een grijs pak en een naamplaatje opgespeld heeft. Het is duidelijk dat we met een kantoormedewerker van doen hebben. Wat opvalt is dat de werknemer geen mens is, maar een insect. Dan volgt een korte tekst waarin duidelijk wordt dat het een cicade is, die ook Cicade heet. Al zeventien jaar doet hij secuur zijn eentonige werk. Nooit krijgt hij promotie want personeelszaken vindt hem geen persoon. Niemand houdt rekening met hem (mooi weergegeven in het beeld dat Cicade niet bij het knopje van de lift kan), hij wordt slecht betaald en slecht behandeld. Als het tijd voor zijn pensioen is wordt hij afgedankt, ‘tijd voor tot ziens.’
Cicade loopt na het schoonmaken van zijn bureau de (zichtbaar lange) trap op naar boven en gaat op de rand van het dak staan. Daar komt zijn ware zelf (letterlijk) tevoorschijn en hij vliegt een beter leven tegemoet.

De tekeningen zijn prachtig. Tan maakte kleimodellen van de scenes die hij wilde tekenen en dat zie je terug in de precisie waarmee Cicade’s wereld wordt weergegeven. In een realistische stijl toont hij de vreemdeling in zijn grijze omgeving. Een mooi detail is dat alle kleur in het boek verbonden is met Cicade.

De korte blokjes tekst zijn vertaald door Bart Moeyaert. Daarin wordt het verhaal toegelicht in de woorden van Cicade. De zinnen zijn geschreven in correct Nederlands, maar wel op een manier die duidelijk maakt dat Cicade hier niet zijn moedertaal spreekt. Dat verstrekt het gevoel dat Cicade leeft in een vijandige wereld waarin hij niet welkom is.

Tan laat de interpretatie van het verhaal aan de lezer. Of kinderen genoeg aanknopingspunten vinden om zich te verbinden met de gevoelens van Cicade is de vraag, maar dat doet niets af aan de schoonheid van dit indringende oogstrelende boek.

Cicade
Shaun Tan, vertaald door Bart Moeyaert

Querido, 2019