De kanshebbers op een Gouden Penseel en een Gouden Griffel 2019




De Penselen
Vanavond tijdens het Kinderboekenbal zullen de Gouden Griffel en de Gouden Penseel uitgereikt worden. Er is ten opzichte van vorige jaren het een en ander veranderd. Om te beginnen het Kinderboekenbal zelf. Niet langer is dit een bal voor kinderen, dit jaar zijn alleen volwassenen uitgenodigd. En ook op het prijzenfont zijn er veranderingen. Laten we beginnen bij de uitreiking van de Penselen, de prijs voor het best geïllustreerde boek van het afgelopen jaar. Vorig jaar werd het aantal te winnen prijzen gelijkgetrokken met de Griffels en dit jaar koos men voor een andere categorie-indeling waarin niet langer leeftijdgrenzen bepalend zijn. Nu kent de prijs de volgende categorieën: Prentenboeken, Geïllustreerde kinderboeken, Geïllustreerde jeugdboeken en Informatieve kinder- en jeugdboeken. Acht boeken werden bekroond met een Zilveren Griffel (klik hier voor een overzicht), zes daarvan komen in aanmerking voor de Gouden Penseel. Hier een overzicht:

Mijn wonderlijke oom Yvonne Jagtenberg Uitgeverij Rubinstein.
Van twee ridders Harrie Geelen Em. Querido’s
Vosje Marije Tolman Em. Querido’s Uitgeverij
Zeb. Joren Joshua Uitgeverij Leopold
De bromvliegzwaan en andere verhalen over onze taal Anne Stalinski Van Holkema & Warendorf
Vriendschap is alles Karst-Janneke Rogaar Uitgeverij Kluitman

De Penseeljury heeft mooi en divers werk bekroond en ik durf geen uitspraak te doen wie de Gouden Penseel uiteindelijk in ontvangst mag nemen.

De Griffels
De Griffeljury geeft in het juryrapport aan boeken bekroond te hebben met verhalen waarin ‘verdieping, inleving, inventiviteit en eigenzinnigheid zegevieren.’ Aan de jurytafel werd gediscussieerd over de beperkingen die de voorgeschreven categorieën geven en werd er vaak gesproken over leesplezier. De jury zegt daarover: 

Voor de Griffeljury is het doel van de discussie steeds geweest om mooie boeken te bekronen. Een boek is geen categorie. Die plakt een lezer erop. Deze lijst met Zilveren Griffels en Vlag en Wimpels moet dan ook niet gezien worden als een lijst die boeken begrenst, niet als een lijst die muren optrekt en zeker niet als een lijst die vertelt wat een boek niet kan zijn.’

Dit jaar werd aan de Griffels een leeftijdscategorie toegevoegd, de categorie Twaalf tot Vijftien jaar. Het bekronen van boeken voor deze leeftijdscategorie blijft een moeizame zaak.
Tussen 1997 en 2008 reikte de CPNB Zilveren en Gouden Zoenen uit, maar omdat de prijs weinig respons opleverde besloot de CPNB in 2009 met deze prijzen te stoppen. Als protest hiertegen namen Ted van Lieshout en Hans Hagen het initiatief tot een nieuwe prijs: de Gouden Lijst. De CPNB nam de prijs over, mede op uitdrukkelijk verzoek van de Griffeljury. De Gouden Lijst werd tussen 2011 en 2017 uitgereikt. Vorig jaar dreigde de prijs voor het beste boek voor twaalf tot vijftienjarigen opnieuw te verdwijnen en weer namen Ted van Lieshout en Hans Hagen het initiatief tot het uitreiken van een Gouden Lijst.
Nu heeft de CPNB de prijs voor deze leeftijdscategorie bij de Griffels ondergebracht. Het is de vraag hoe dit gaat uitpakken. Het zal toch vreemd zijn als de Gouden Griffel aan een jeugdboek toegekend wordt en dan extra aandacht krijgt in de Kinderboekenweek, die voor een andere leeftijdscategorie bedoeld is.

De griffeljury bekroonde twaalf boeken met een Zilveren Griffel, negen daarvan komen in aanmerking voor een Gouden Griffel. (klik hier voor een overzicht).
Naast de Griffels mocht de jury ook Vlag en Wimpels uitreiken. Uiteindelijk werden er 29 prijzen toegekend. Er worden in deze lange lijst van bekroonde boeken niet echt titels gemist, al kun je wel discussie hebben of een boek dat een Vlagen Wimpel heeft gekregen, beter een Griffel had kunnen krijgen en vice versa.
Dit zijn de boeken die in aanmerking komen voor de Gouden Griffel:

Droomopa Dolf Verroen Uitgeverij Leopold
Vosje Edward van de Vendel Em. Querido’s Uitgeverij
De blauwe vleugels Jef Aerts Em. Querido’s Uitgeverij
Zeb. Gideon Samson Uitgeverij Leopold
Tegenwoordig heet iedereen Sorry Bart Moeyaert Em. Querido’s Uitgeverij
Het mysterie van niks en oneindig veel snot Jan Paul Schutten Uitgeverij Gottmer
De reis van Syntax Bosselman Arend van Dam Uitgeverij Van Holkema & Warendorf
Laat een boodschap achter in het zand Bibi Dumon Tak Em. Querido’s Uitgeverij
Zo kreeg Midas ezelsoren Maria van Donkelaar Uitgeverij Gottmer

De meeste boeken zijn besproken op kinderboekenpraatjes, klik op de titel voor de recensies.

Welke schrijvers maken de meeste kans op de Gouden Griffel?
Arend van Dam schreef een boeiend boek en koos daarvoor een originele opbouw van zijn verhaal, maar zijn schrijfstijl zal niet met goud bekroond worden. Ook Maria van Donkelaar lijkt geen kanshebber, haar poëzie is daarvoor op teveel punten geforceerd, al blijft het als geheel een heel geslaagd project. Jan Paul Schuttens derde boek in de serie over het leven doet niet onder voor het eerste deel dat met de Gouden Griffel bekroond werd. Het lijkt echter niet waarschijnlijk dat de jury hier nogmaals het goud voor uit de kast zal trekken.
Het ontroerende boek van Jef Aerts is prachtig geschreven en dat geldt ook voor het boek van Dolf Verroen. Zowel Aerts als Verroen zouden opvallende winnaars zijn. Zij weten weliswaar beiden in een prachtige stijl een gevoelig verhaal te vertellen, maar ze verrassen niet in vorm of inhoudelijke keuzes. Dat geldt ook een beetje voor Bart Moeyeart. Hij schreef (weer) een prachtig boek, dat absoluut prijzen verdient, maar ook hij verrast niet.
Dat doen Edward van de Vendel, Gideon Samson en Bibi Dumon Tak wel.
Van de Vendel schreef een poëtische en gelaagde tekst voor jonge kinderen. Daarbij is het knap dat de gelaagdheid zich niet opdringt en daarmee veel vrijheid aan de beleving geeft; jong en oud kunnen de tekst op hun eigen wijze invullen. 
Samson verrast ook. Hij laat met dit boek opnieuw een andere kant van zijn enorme schrijverstalent zien door te kiezen voor het absurde verhaal. De verhalen bevreemden, maar vervreemden niet en dat is erg knap. Het is voor de lezer niet moeilijk om zich te verbinden met de vrolijke fantasie van deze kundige schrijver. Dat is zeker goudwaardig. 
Ook Bibi Dumon Tak begeeft zich op onbekend terrein, ze daagde zichzelf uit tot het schrijven van non-fictie in dichtvorm, een experiment dat heel goed uitpakt.
Samson, Van de Vendel en Dumon Tak zijn de grote kanshebbers op goud, met Moeyaert als belangrijker outsider. Vanavond weten we het.

De Boekensleutel
Dit jaar wordt er ook een bijzondere prijs uitgereikt, de Boekensleutel. De Boekensleutel is een prijs voor een vernieuwend kinderboek dat bij hoge uitzondering, op voordracht van de Griffel- en Penseeljury gezamenlijk, wordt toegekend. De laatste keer gebeurde dat zeven jaar gelden.
De Boekensleutel gaat naar Ted van Lieshout voor zijn Ze gaan er met je neus vandoor.