Toen het oorlog was - Annemiek de Groot, Roos Jans, Juul Lelieveld en Liesbeth Rosendaal

Er is natuurlijk al veel gepubliceerd over de Tweede Wereld Oorlog. Toch blijft het een lastig onderwerp om voor kinderen over te schrijven omdat het zoveel facetten heeft die ook nog met elkaar samenhangen. De vier auteurs van Toen het oorlog was is het gelukt een overzichtelijk boek te maken waarin veel goed onderbouwde informatie staat.
De lezer kan al bladerend veel te weten komen over uiteenlopende onderwerpen. Maar voor de auteurs de lezer loslaten op de aantrekkelijk vormgegeven pagina’s doen ze een dringend beroep eerst het eerste hoofdstuk te lezen. Daar wordt het raamwerk gegeven om de rest van de informatie in te kunnen plaatsen. Zo wordt er verwezen naar het register met moeilijke woorden en de tijdlijn, gevolgd door zes bladzijden waar de belangrijkste vragen over de Tweede Wereldoorlog besproken worden. Denk aan vragen als Waarom heet het de Tweede Wereldoorlog? Waarom wilde Hitler de Joden weg hebben uit het Duitse rijk? Waarom wilde Hitler Nederland veroveren? en Waarom stopte niemand Hitler? Ook worden er een aantal begrippen uitgelegd zoals NSDAP, Gestapo, Wehrmacht, SS en nazi. Nu is de lezer klaar voor de rest van het boek en daarbij kan hij zelf bepalen in welke volgorde er gelezen wordt. Elk hoofdstuk is aan een onderwerp gewijd. Zo zijn er hoofdstukken over de hoofdrolspelers, over techniek, over symbolen, over dieren, over hoe je overleeft en een hoofdstuk met de titel ‘nooit meer’. Het moeilijkste hoofdstuk is het zevende met de titel Moord. De auteurs introduceren het als volgt:

‘Het hoofdstuk dat je nu gaat lezen, is het moeilijkste uit dit boek. Het was moeilijk om te schrijven. Het is moeilijk om sommige stukken te lezen. Het is moeilijk om te begrijpen. Hoe heeft het kunnen gebeuren dat er miljoenen mannen, vrouwen en kinderen werden vermoord? En dat zoveel mensen dat wisten en niets deden, of eraan meehielpen?'

Naast het verstrekken van informatie nodigen de schrijfsters ook uit om over verschillende thema’s na te denken, bijvoorbeeld de vraag of wetenschappers alles mogen onderzoeken, of je een goed mens kan zijn als je moet overleven en of er een Derde Wereldoorlog kan komen. Ook hebben de auteurs getuigenverslagen in de hoofdstukken verwerkt, korte stukjes tekst onder het kopje Zij (of hij) was erbij. De overzichtelijk gepresenteerde informatie is begrijpelijk en helder geformuleerd en wordt gecombineerd met veel beeldmateriaal, vooral foto’s.

Toen het oorlog was is een rijk informatief boek met veel helder geformuleerde eerlijke informatie die overzichtelijk en aantrekkelijk gepresenteerd wordt. Het boek leent zich uitstekend als naslagwerk en zeker niet alleen voor kinderen.

Toen het oorlog was kreeg in 2020 een Zilveren Griffel in de categorie Informatief.

Toen het oorlog was 1939- 1945
Annemiek de Groot, Roos Jans, Juul Lelieveld en Liesbeth Rosendaal met illustraties van Irene Goede

Gottmer, 2019