De wonderbare reis van Nils Holgersson - Selma Lagerlöf


De wonderbare reis van Nils Holgersson van de Zweedse schrijfster Selma Lagerlöf is een klassieker die in de marges van de Nederlandstalige kinderliteratuur altijd wel een plekje heeft gehad. Zo werd de vertaling van Margaretha Meyboom met illustraties van Anton Pieck twintig keer herdrukt.
Selma Lagerlöf schreef het boek in 1906/07 en het was oorspronkelijk bedoeld als aardrijkskundeboek voor Zweedse kinderen. Uiteindelijk werd het niet als schoolboek uitgegeven, maar de aandacht voor de cultuur en het landschap van Zweden speelt in het boek wel een belangrijke rol. Lagerlöf is overigens een gelauwerd schrijfster, ze won 1909 als eerste vrouw de Nobelprijs voor literatuur.

De wonderbare reis van Nils Holgersson vertelt het verhaal van Nils. Hij is een vervelend jongetje dat ongehoorzaam is en dieren pest. Als hij de huiskabouter van de boerderij vangt en plaagt betovert deze hem in een kabouter. Nils is nu niet alleen heel klein, hij kan ook de taal van de dieren verstaan en spreken. Niet dat zij hem willen helpen, want ze hebben een hekel aan hem. Als Nils op het erf loopt op zoek naar de kabouter vliegt er een troep wilde ganzen over die de tamme ganzerik Mörten meelokken. Nils wil dit voorkomen en hij slaat zijn armen om de hals van de gans om hem tegen te houden. Tevergeefs. Nils wordt mee de lucht ingenomen en zo begint zijn reis met de ganzen naar het noorden van Zweden.
Aanvankelijk ziet de leidster van de ganzentroep, Akka van Kebnekaise het niet zitten om Nils mee te nemen. Maar als Nils Akka redt van een aanval van Smirre de vos mag hij toch mee. Het is een reis vol gevaren; er zijn gevaarlijke dieren, er zijn slechte weeromstandigheden en ook mensen brengen Nils en de ganzen in gevaar. Toch geniet Nils van de reis die hem doet nadenken over zichzelf.

Voor deze bewerking van het beroemde boek tekent Bette Westera. Haar bewerking doet recht aan het origineel. Haar taalgebruik is eigentijds, maar gespeend van populaire uitdrukkingen. Ze heeft de tekst van Lagerlöf ingekort, vooral de lange landschapsbeschrijvingen, en ze kiest ervoor de Zweedse namen niet te vertalen. Deze keus komt de authenticiteit van het verhaal ten goede. Gelukkig helpt Westera de lezer in een korte cursus Zweeds op weg met de uitspraak van enkele lastige klanken.
De charme van De wonderbare reis van Nils Holgersson ligt in de combinatie van het beschrijven van de Zweeds cultuur en het landschap met een avonturenverhaal. Zeker in deze bewerking is het evenwicht tussen beide elementen goed, de lezer leert veel over Zweden, maar is toch vooral met het wel en wee van Nils en de ganzen bezig. De avonturen wisselen elkaar snel af. We lezen niet alleen over de lotgevallen van Nils, binnen het grote verhaal is ook plaats voor volksverhalen. Er zijn een aantal terugkerende elementen, zo is vos Smirre uit op wraak en achtervolgt hij Nils tijdens de reis. Ook komen we regelmatig twee kinderen tegen, Åsa en Mats, die Nils in Skåne heeft leren kennen. Ook hun avonturen maken deel uit van het grote verhaal.
De verhalen zijn spannend en soms ook grappig. Ook ernstige zaken komen aan de orde, zoals het oprukken van de mens in de natuur ten koste van de dieren, of armoede en ziekte.

Deze nieuwe vertaling is geïllustreerd door Martijn van der Linden. Hij koos voor een realistische stijl waarin de dieren waanzinnig knap en waarheidsgetrouw zijn afgebeeld. Van der Linden laat fraai de schoonheid van Zweden zien; het schitterende landschap, markante gebouwen en de typisch Zweedse huizen. Ook het kleurpalet is goed gekozen en komt vooral tot zijn recht in de weergave van de lichtval. We zien de gedempte kleuren van de schemering, de adembenemend afwisseling van blauw en wit op een winterse ijsvlakte, de dreigende gloed van een bosbrand en natuurlijk het noorderlicht in het uiterste noorden van Zweden.

Bette Westera en Martijn van der Linden hebben de klassieker De wonderbare reis van Nils Holgersson respectvol bewerkt. Dit avontuurlijke afwisselende boek geeft de lezer niet alleen spanning en avontuur, maar ook een mooi beeld van het prachtige Zweden.

De wonderbare reis van Nils Holgersson
Selma Lagerlöf, opnieuw verteld door Bette Westera met illustraties van Martijn van der Linden.
Gottmer, 2020