9 tot 12 jaar
Jefferson - Jean-Claude Mourlevat
In 2021 won de Franse schrijver Jean-Claude Mourlevat de prestigieuze Astrid Lindgren Memorial Award (ALMA). De in 1952 geboren auteur schrijft voor kinderen, jongeren en volwassenen. In Nederland is hij geen bekende naam, hoewel er wel werk van hem is vertaald. De ALMA-jury raadde bij de bekendmaking van hun bekroning het boek Jefferson aan als kennismaking met het werk van Mourlevat als kinderboekenschrijver. Uitgeverij Lannoo heeft dit boek laten vertalen door Lies Lavrijsen en Els Dumez-Blocken. Het is een soepele vertaling met passende namen en knap taalspel.
Het verhaal speelt zich af in een bijzondere wereld en onderschrijft daarmee een uitspraak uit het ALMA-juryrapport :‘[Mourlevat] creates worlds that resemble no other.’ In dit boek is dat een wereld waar dieren wonen die zich gedragen als mensen. In het buurland wonen mensen zoals wij ze kennen, mensen die ook huisdieren hebben en vlees eten.
Het verhaal begint bij Jefferson, een keurige egel, tweedejaars student geografie die zelfstandig zijn goed geordende huishouden voert. Op een mooie ochtend besluit Jefferson zijn kuif te laten bijknippen, maar als hij bij de kapsalon aankomt ligt daar de kapper met een schaar in zijn borst. Dood. Jefferson raakt in paniek en vlucht weg. Al snel wordt hij van de moord beschuldigd.
Samen met zijn beste vriend Gijsbert, een positief ingesteld varken, komt Jefferson tot de conclusie dat hij zelf zijn onschuld zal moeten bewijzen. De zoektocht naar de dader begint bij het nichtje van de vermoorde kapper. Zij zet de vrienden op een spoor dat leidt naar het land van de mensen. Om niet op te vallen gaan Jefferson en Gijsbert mee met een georganiseerde busreis. Eenmaal in mensenland aangekomen begint hun avontuurlijke en gevaarlijke zoektocht pas echt.
De uitgever geeft aan dat dit boek geschikt is voor kinderen vanaf een jaar of zeven tot een jaar of twaalf. Een ruimte range waarbij je je kunt afvragen of de ondergrens reëel is. Mourlevats stijl is namelijk niet eenvoudig. Hij mag graag uitweiden in zijn beschrijvingen en dat vraagt een zekere taalvaardigheid om daarvan te genieten en niet de draad van het verhaal kwijt te raken. Ook kun je je afvragen in hoeverre het boek identificatiemogelijkheden geeft aan jonge kinderen. Vinden zij de beschrijvingen van de leden van het reisgezelschap wel grappig? Begrijpen zij verwijzingen naar Sherlock Holmes, de Elephant Man en het Medellin Kartel? En het is de vraag of jonge kinderen de heftige passages willen lezen die zich in het slachthuis afspelen waarin zonder terughoudendheid de schandalige praktijken die zich daar afspelen beeldend worden beschreven.
Het verhaal snijdt verschillende maatschappelijke thema’s aan. Naast kritische kanttekeningen bij de manier waarop mensen met dieren omgaan wordt er wat subtieler aandacht besteed aan discriminatie. Zo worden de dieren in mensenland vaak als tweederangs gezien en worden ze met zogenaamd grappige opmerkingen geconfronteerd als ‘We zorgen er natuurlijk voor dat u niet voor onaangename verrassingen op uw bord komt te staan, als u begrijpt wat ik bedoel Ha ha ha!
Jefferson is een boek dat zich niet makkelijk in een categorie laat plaatsen. Het is een verhaal met dieren in de hoofdrol, maar geen dierenverhaal in traditionele zin. Het houdt mensen een spiegel voor en het spiegelbeeld is niet fraai. Daarnaast is het een spannende whodunit vol beeldende beschrijvingen.
