Heel de wereld wordt wakker - Jaap Robben (samenstelling)

Ongeveer een keer per decennium verschijnt er een bloemlezing met Nederlandstalige poëzie voor kinderen. Bekende bloemlezingen zijn Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is samengesteld is door Tine van Buul en Bianca Stigter en winnaar van de Gouden Griffel in 1991, Van Alpen tot Zonderland samengesteld door Anne de Vries uit 2000 en de lijvige bundel De Nederlandse kinderpoëzie in 1000 en enige gedichten uit 2007, samengesteld door Gerrit Komrij. In deze bundels zijn gedichten uit alle decennia opgenomen.
Een vaste waard in het samenstellen van bloemlezingen met kinderpoëzie is de Vlaamse Jan Van Coillie, die ieder tien jaar een overzicht geeft van ‘de mooiste kindergedichten uit het afgelopen decennium’. Zijn laatste bundel kwam in 2020 uit en kreeg de titel Een stukje van de regenboog.

In Nederland werd het wel weer eens tijd voor een mooie overzichtsbundel. Uitgeverij Gottmer nam het initiatief en vroeg schrijver/dichter Jaap Robben of hij de bundel wilde samenstellen. Hij nam deze uitdagende opdracht aan en na drie jaar lezen, overleggen, wikken en wegen heeft hij zijn keuze gemaakt. Het is een mooi groot boek geworden met 333 gedichten. Gedichten die qua leeftijd een ondergrens kunnen hebben, maar nooit een bovengrens. Alle gedichten zijn na 1990 verschenen; het is dus een bloemlezing van recente poëzie.
Een samensteller van een dergelijk bundel heeft heel wat beslissingen te nemen. Jaap Robben legt hierover verantwoording af in een voorwoord en in zijn dankwoord. Vanzelfsprekend heeft hij naar stijlelementen gekeken. Denk hierbij aan: kloppen de beelden die de dichter kiest, is er geen sprake van dwangrijm en is de taal eigen voor deze dichter. Robben ging ook op zoek naar originaliteit, zo vroeg hij zich af of er een diepere betekenis in het dichtwerk zit en als dat niet zo is wat het gedicht dan wel te bieden heeft.
Omdat het een bloemlezing met poëzie voor kinderen is vond Robben het belangrijk dat de gedichten niet over de hoofden van de jonge lezer gaan. Het vertelperspectief moet overeenstemmen met dat van een kind. Gedichten met een nostalgische inhoud, waarin de dichter terugkijkt op zijn/haar jeugd hebben de bundel niet gehaald.
En als laatste en misschien belangrijkste criterium liet de samensteller zich leiden door de vraag ’Is dit gedicht een potentieel lievelingsgedicht van iemand?'

Om te voorkomen dat het boek de grote ‘Jaap Robben kiest…’ zou worden vroeg hij twee gerenommeerde dichters met hem mee te kijken: Bart Moeyaert en Bette Westera. Deze meelezers bepaalden ook welke gedichten van Robben zelf in de bloemlezing opgenomen zouden worden.
Tot slot was er de keuze hoe de bundel in te delen. Vergelijkbare bloemlezingen zijn vaak chronologisch opgebouwd of geordend naar onderwerp. Robben koos ervoor het boek te beginnen met gedichten die wat toegankelijker zijn en dan ‘steeds een stapje verder te gaan’. Zo kan de poëzie meegroeien met de lezer die steeds meer leeservaring krijgt. Het is echter niet de bedoeling in volgorde te gaan lezen. 'Kijk vooral veel terug en vooruit en ga op avontuur' is Robbens advies.
De bundel staat vol met werk van bekende dichters, maar er zijn ook tal van nieuwe namen om te ontdekken

Niet alleen de zorgvuldige keuze van Jaap Robben maakt Heel de wereld wordt wakker tot een prachtig boek. De illustraties van Sebastiaan Van Doninck zijn de kers op de taart. Met zijn unieke stijl, waarin een warm kleurpalet gecombineerd wordt met stevige zwart omlijnde personen, dieren en details maakt van het boek een mooi geheel. Bijvoorbeeld door tekeningen bij verschillende gedichten speels met elkaar te verbinden. Maar het leukste is dat iedere tekening ook een commentaar op het gedicht is en er zo als het ware nog een laag aan toevoegt.

Heel de wereld wordt wakker is een geweldige bloemlezing waarin veel te ontdekken en te genieten valt. Dit boek mag natuurlijk op geen enkele school ontbreken, maar verdient ook zeker een plek in ieder huis waar een taalliefhebber woont, of iemand die dat nog moet worden.

Heel de wereld wordt wakker
Jaap Robben (samenstelling) met illustraties van Sebastiaan Van Doninck
Gottmer, 2022

© Sebastiaan Van Doninck