Julia en de haai - Kiran Millwood Hargrave

Tienjarige Julia reist met haar ouders en hun kat van Cornwall naar de Shetlandeilanden om daar de zomer door te brengen. Haar vader gaat op het eiland Unst aan de slag met het licht van de vuurtoren en haar moeder, maritieme bioloog, gaat op zoek naar de Groenlandse haai waar ze onderzoek naar wil doen. De familie woont in de vuurtoren.
Op het kleine afgelegen eiland raakt Julia bevriend met Kin. Ze kunnen het prima met elkaar vinden, zolang Julia maar niet begint over Ardrian. Adrian en zijn vrienden pesten Kin met zijn naam en zijn Indiase afkomst.
Julia geniet van haar moeders geestdriftige optimisme en ze vindt het geweldig dat haar moeders onderzoek wellicht kan bijdragen aan het bestrijden van dementie, een ziekte waar haar oma jong aan overleed. Maar als de tijd verstrijkt verandert dat:
‘ De schittering in mama’s ogen, papa’s bezorgde stem en een steeds zenuwachtiger gevoel in mijn borst als we over de haai praatten. Eerst was dat er allemaal niet geweest. Eerst was ik net zo enthousiast geweest als mama. Maar nu had haar enthousiasme iets wanhopigs gekregen.'
Er broeit iets, er hangt dreiging in de lucht en dat manifesteert zich in Julia’s dromen.

Het verhaal van Julia is een terugblik en ze begint enerverend: ‘Ik heet Julia. Dit is het verhaal over de zomer waarin ik mijn moeder verloor en een haai vond die ouder is dan bomen. Wees maar niet bang, daarmee heb ik niet verteld hoe het afloopt.’ Gaandeweg het verhaal vergeten we al snel dat we te maken hebben met een verteller die weet wat er gaat gebeuren, dat verdwijnt snel naar de achtergrond.

Julia en de haai is een boek met veel thema’s. Het gaat onder andere over vriendschap, pesten en ouders. Het belangrijkste thema is echter psychische gezondheid. Julia’s moeder heeft psychische problemen die steeds duidelijker worden. De zoektocht naar de haai neemt het leven van Julia’s moeder helemaal over. Tegenslag wordt weggewuifd of ten koste van alles opgelost. Aan de ene kant is het enthousiasme en doorzettingsvermogen van Julia’s moeder aanstekelijk, aan de andere kant leidt het tot spanningen tussen Julia’s ouders. Het groeiend onbehagen over het gedrag van haar moeder komt tot uiting in Julia’s dromen waarin de haai steeds dreigender vormen aanneemt. 
In tekst en beeld valt al snel de prominente rol van de kleur geel op, zo zijn opvallend veel voorwerpen geel en is geel de enige steunkleur in de illustraties. In de alom aanwezige illustraties zijn er naast geel vooral veel grijstinten te zien. De illustraties lijken vooral de onderstroom van het verhaal weer te geven, het spel en de strijd tussen licht en donker. De lichte kant van Julia’s leven is geel en wordt gesymboliseerd door spreeuwen, de donkere kant manifesteert zich als de haai. Het spel van licht en donker dat illustrator Tom de Freston laat zien heeft een bitter randje. Tijdens het maken van dit boek brandde zijn atelier af. Hij moest dus opnieuw beginnen en gebruikte in de illustraties fragmenten van zijn verbrande werk en asresten.
De schrijfster van het boek wil met dit verhaal de boodschap overbrengen dat kinderen niet verantwoordelijk zijn voor het welzijn van hun ouders. Julia wil, zoals zoveel kinderen die een ouder met psychische problemen hebben, haar moeder gelukkig zien en ze heeft daar (te) veel voor over. Dit gegeven en ook de andere thema's uit het boek weet Millwoord Hargrave kundig in een spannend verhaal te verwerken. Ze rondt het het geheel prachtig af als ze Julia aan het einde van verhaal haar conclusies laat trekken.

Julia en de haai is een prachtig boek waarin thema’s als vriendschap, pesten en psychische gezondheid een vanzelfsprekende plaats krijgen in een spannend verhaal dat dicht bij de belevingswereld van kinderen blijft. De levendige illustraties spelen een belangrijke rol en geven het verhaal een diepere laag. Een origineel en ontroerend boek.

Julia en de haai
Kiran Millwood Hargrave, vertaald door Maria Postuma met illustraties van Tom de Freston
Ploegsma, 2023