Alice in Wonderland - Lewis Carroll vertaald door Imme Dros

Alice in Wonderland verscheen ruim 150 jaar geleden. Lewis Carroll (pseudoniem voor Charles Dodgson) schreef het verhaal als kerstcadeau voor zijn ´child-friend´ Alice Liddell. Daarna werkte hij het verhaal verder uit en liet het illustreren door John Tenniel. De eerste druk van het boek verscheen in 1865. Carroll was dol op reken-en taalspelletjes en hij zag zichzelf als hoeder van de Victoriaanse opvoedingswaarden; kinderen waren in zijn visie pure en onschuldige wezens.
In het eerste verhaal komt Alice na een lange val door een konijnenhol terecht in Wonderland. In het tweede verhaal bezoekt Alice het land achter de spiegel. Op beide plaatsen ontmoet ze allerlei vreemde wezens die op een bijzondere manier met haar communiceren. Dat drijft Alice menigmaal tot wanhoop, maar als welopgevoed meisje probeert ze altijd beleefd te blijven. Ze stelt wel vragen en ze probeert de logica in het gesprek te ontdekken. Dat blijkt onbegonnen werk. De spraakverwarringen parodiëren op destijds bekende Engelse (kinder)gedichten en liedjes. Over de betekenis van de vaak onlogische dialogen en versjes zijn letterlijk bibliotheken vol geschreven. Het is dan ook de vraag of de verhalen over Alice voor kinderen bedoeld zijn. Daarover verschillen de meningen. Het zijn in ieder geval verhalen die levenslang meegaan en zich nooit helemaal prijs geven.

Vaak worden de verhalen over Alice bewerkt en zelden vanuit de originele tekst vertaald. Het is dan ook hele klus om Carrolls absurde dialogen en nonsensversjes met respect voor het origineel om te zetten in een andere taal. De vertalers die erin slagen de magie van Carroll vast te houden schrijven dan ook geschiedenis. In Nederland zijn drie vertalingen onder liefhebbers vermaard, die van Alfred Kossmann en C. Reedijk uit 1947, de vertaling van Nicolaas Matsier (1989, 1994) en de vertaling van Sofia Engelsman (1999). Daar kunnen we nu een vierde vertaling aan toevoegen, die van Imme Dros.
Alice in Wonderland vertalen is een enorme uitdaging. De dialogen vol spraakverwarringen en onzinrijmen vragen om een speelse talige aanpak. Daarbij staat de vertaler voor de keuze in hoeverre hij of zij de tekst zal ‘ontengelsen’ en ‘ontnegentiende-eeuwse’. Dros vindt het meest wezenlijke in Carrolls werk zijn taal en dat zien we terug in haar vertaling waarin klank en ritme van de taal een belangrijke rol spelen. Dros blijft zo dicht mogelijk bij de originele tekst. 

Ook het vertalen van de namen van de personages vragen om keuzes. Soms gebruikt Dros namen uit eerdere vertalingen en andere keren kiest ze voor iets nieuws. Dormouse blijft de Zevenslaper, de Mad Hatter verliest in de vertaling zijn karakterbeschrijving en is gewoon de Hoedemaker en de Cheshirecat wordt in Dros’ vertaling de Say Cheesekat.
Voor de taalliefhebber is deze vertaling echt smullen, vooral de vele onzinrijmpjes heeft Dros fantastisch vertaald. De versjes hebben een goed ritme en een goed rijm. Dat kunnen we niet van alle eerdere vertalingen zeggen.

Het boek is mooi uitgegeven. De tekst staat in een sierlijk kader en hier en daar staan er kleine zwart-witillustraties, gemaakt door Linde Faas die ook de illustratie voor de kaft maakte.
Nieuwe illustraties van dit bekende verhaal zijn voor de liefhebber, net als een nieuwe vertaling, een gebeurtenis. Deze keer krijgt het echter weinig aandacht, Linde Faas’ naam ontbreekt zelfs op de kaft. Toch is het leuk om haar interpretatie te zien van de bekende personages. Faas blijft redelijk trouw aan de bekende beelden, al geeft ze de personages natuurlijk wel in haar eigen stijl weer. Ze heeft slechts enkele hoofdpersonen getekend, de meeste illustraties die de tekst omringen bestaan uit bloemen, speelkaarten of schaakstukken.

De vertaling van Imme Dros van Alice in Wonderland en Alice en haar avonturen door de spiegel is zeer geslaagd en behoort tot een van de beste. Niet in de laatste plaats door haar fijne vertalingen van de nonsensversjes.

Alice in Wonderland
Lewis Carroll, vertaald door Imme Dros met illustraties van Linde Faas
Leopold, 2023

© Linde Faas