In oorlog - Arend van Dam

Arend van Dam, al ruim veertig jaar kinderboekenschrijver, is de laatste jaren vooral bekend als schrijver van verhalende informatieve boeken. Hij verdiepte zich in uiteenlopende onderwerpen, zoals de geschiedenis van Nederland, slavernij, natuur en de oorspronkelijke bewoners van de wereld. De boeken worden graag gelezen en Van Dam kreeg ook verschillende prijzen, waaronder twee keer een Zilveren Griffel.
Deze keer koos Van Dam geen makkelijk onderwerp, oorlog is nou eenmaal niet leuk. Toch wilde hij dit thema niet uit de weg gaan, omdat ook kinderen willen begrijpen wat oorlog is. In oorlog is een goed gekozen titel, want het boek bevat vele verhalen over uiteenlopende oorlogen. De ondertitel echter, De geschiedenis van het oorlog voeren, is veel te pretentieus.

Het boek bevat 33 verhalen over uiteenlopende oorlogen. Het eerste verhaal is een inleiding waarin Van Dam twee studenten van de Koninklijke Militaire Academie (KMA) introduceert. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd dat er van de toekomstige militairen verwacht wordt dat ze altijd zullen proberen conflicten vreedzaam op te lossen en dat er alleen geweld gebruikt wordt als dit strikt noodzakelijk is om mensen te beschermen. Dan volgen verhalen over uiteenlopende oorlogen. Ze zijn chronologisch geordend en beginnen 2200 jaar voor Chr. in Mesopotamië en eindigen in Afghanistan 2021.
Er worden voornamelijk oorlogen en slagen besproken waar veel mensen in Nederland weleens van gehoord hebben, bijvoorbeeld Hannibal die de Alpen overtrekt, de slag bij Nieuwpoort en de slag bij Waterloo, de Boerenoorlogen in Zuid-Afrika, de Koude Oorlog en natuurlijk de twee wereldoorlogen. Daarnaast worden er oorlogen besproken die we vooral kennen door de kunst die eruit voortgekomen is, bijvoorbeeld het terracottaleger van keizer Qin of de slag bij Hastings die bekend werd door het tapijt van Bayeux. Een enkele keer wordt een oorlog buiten de westerse wereld beschreven en dan draait het meestal om kolonisatie.
De keuze wat wel en niet in het boek is opgenomen wordt nergens verantwoord en dat is jammer. Waarom is er bijvoorbeeld geen aandacht voor de oorlogen waarin landen hun onafhankelijkheid bevochten en waarom blijven de recente oorlogen, zoals die in voormalig Joegoslavië of in Afrika buiten beeld. Ook het negeren van de oorlogen in het Midden-Oosten is een gemis.

Van Dam schrijft de verhalen in zijn vertrouwde stijl waarin hij informatie en fictie afwisselt. Door personen uit de geschiedenis op te voeren als personages in een verhaal wordt de geschiedenis dichterbij gebracht. Een enkele keer pakt dat minder goed uit, bijvoorbeeld in het verhaal waar Tanja Nijmeijer het woord krijgt en waar wel enige nuance over de strijd van de FARC op zijn plaats zou zijn geweest, bijvoorbeeld het vermelden van het grote aantal kindsoldaten die de FARC op gewelddadige wijze hun gelederen introk. Ook is niet altijd het verschil duidelijk tussen fictie en werkelijkheid. De oorlogen uit de Griekse mythologie worden bijvoorbeeld als een echte oorlog gepresenteerd. 
Er loopt een interessante rode draad door de verhalen, die in het nawoord extra belicht wordt, over de ontwikkeling van oorlogstuig en hoe dit de oorlogsvoering heeft beïnvloed. Dit verhaal loopt van het gebruik van een speer, via de uitvinding van de stijgbeugel, buskruit en de eerste tanks naar oorlogsvoering vanuit de lucht en onderzee. Jammer dat de hedendaagse uitvindingen niet meegenomen zijn, zoals de inzet van drones en het hacken van computers.
Het boek wordt afgesloten met een tijdlijn. Helaas ontbreekt een lijst met lastige woorden waar kinderen wellicht niet vertrouwd mee zijn, denk aan begrippen als geallieerden, capitulatie, wat is de RAF en wie is Kennedy?

Het boek is rijkelijk geïllustreerd met tekeningen in kleur, gemaakt door Roland Sillem. Hij tekent in verschillende stijlen die goed aansluiten bij de verhalen. Zo zien we Hannibal met zijn olifanten onder gure omstandigheden in de Alpen, geeft hij zijn eigen interpretatie aan het tapijt van Bayeux en Picasso’s Guernica en zien we vader en zoon Van de Velde in 17e eeuwse kleding schetsen aan boord van een oorlogsschip.

In oorlog is een boek waar wel wat kanttekeningen bij geplaatst kunnen worden. Toch is het ook een boek dat veel interessante informatie bevat. De verhalen zijn goed te gebruiken in het onderwijs waar ze binnen een passende context verteld en besproken kunnen worden.

In oorlog
Arend van Dam met illustraties van Roland Sillem
Van Holkema & Warendorf, 2024

© Roland Sillem