12 tot 15 jaar
Alter - Marloes Morshuis
‘Nog maar dertig jaar geleden was onze aarde een planeet in paniek. We werden heen en weer geslingerd tussen ondraaglijk hete zomers en extreme winters Tussen slagregens die land in moeras veranderden en droogtes die al het leven wegschroeiden. Ook toen al waren mensen intelligent genoeg om een oplossing te bedenken- alleen deden ze dat niet. In plaats daarvan gingen ze met elkaar vechten. Om grond, water, geld, brandstof, eten. Wie voorstelde om alles eerlijk te delen, werd uitgelachen. Die tijd noemen we nu het Prego, het pre-dialego. Als er geen dialego’s waren ingevoerd, was het Prego het tijdperk geworden waarin de mensheid was uitgestorven.’
Het dialegosysteem moet voorkomen dat het weer uit de hand loopt in de wereld. Een dialego is een gepersonaliseerd digitaal ideaalbeeld: een digitale kopie van jezelf, maar dan van je beste versie. Het is de bedoeling dat iedereen zich zoveel mogelijk gedraagt als zijn digitale voorbeeld. Maandelijks wordt dit geëvalueerd in een speciaal centrum waar een scherm na een test groen, oranje of rood kleurt. Wie drie rode schermen krijgt binnen twee jaar wordt afgevoerd aan een Transferium en ‘verdwijnt daar in de schaduw’. De dialego neemt dan zijn/ haar leven over zodat de achterblijvers hun geliefde niet hoeven te missen. Iedere burger op de wereld krijgt zijn dialego op twaalfjarige leeftijd en kan dan in de zogenaamde kalibratieperiode eraan wennen. Op zestienjarige leeftijd gaan de rode schermen tellen.
Roz is vijftien en verliefd op Fabian die net zestien is geworden. Ze zijn beiden dol op mountainbiken en ze willen genieten van het leven. Daarbij wijken ze steeds vaker af van hun dialego’s. Bij Roz levert dat een mopperende dialego op, maar de gevolgen voor Fabian zijn veel erger. Hij krijgt binnen de kortste keren zijn derde rode scherm. Fabian vlucht om te voorkomen dat hij naar een transferium wordt gebracht waar zijn einde wacht.
Roz is wanhopig en wil Fabian niet verliezen. Niet alleen helpt ze hem vluchten, ze zoekt ook contact met de bedenker van het dialegosysteem, de schrijfster Cato Maris. Zij hoopt haar te kunnen overtuigen dat het systeem niet deugt en zo te voorkomen dat Fabian wordt vervangen door zijn dialego.
Marloes Morshuis is een meester in het verzinnen van dystopische samenlevingen, zoals ze in haar eerdere boeken al liet zien. Daarbij kruipt ze onder de huid van de lezer omdat haar fictie aan de werkelijkheid raakt. Dat is ook het geval in Alter. Hierin laat ze onder andere zien hoe goede bedoelingen en welgemeende waarschuwingen toch uit de hand kunnen lopen. Zo schreef Cato Maris haar boek om tot een betere wereld te komen en was het nooit haar bedoeling dat zestienjarigen zouden worden vervangen door hun digitale alternatief. Toch wordt haar boek gebruikt als rechtvaardiging van alsmaar strenger wordende maatregelen. Hoe dit in zijn werk gaat laat Morshuis overtuigend zien en de kritische lezer zal de parallellen met onze huidige tijd niet ontgaan.
Morshuis neemt alle ruimte om het secuur opgebouwde verhaal te vertellen. Het had korter gekund, maar het is absoluut geen straf om de lange versie te lezen. Morshuis is een fijne verteller met een vlotte pen en vooral haar spetterende dialogen zijn boeiend om te lezen. Daarin verwerkt ze ook kritische vragen over de maatschappij waarop geen eenduidige antwoorden worden gegeven.
Roz is het personage dat centraal staat. Ze is een puber die niet op haar mondje is gevallen, maar ze is ook onzeker en kwetsbaar. Haar liefde voor Fabian is de drijfveer om angsten en onzekerheden te overwinnen. Met een puberale koppigheid stort ze zich op een schijnbaar onmogelijke missie. Echt een meid om in je hart te sluiten.
Het boek is bijzonder vormgegeven. Er zijn enkele illustraties in de tekst opgenomen en op verschillende pagina’s kun je zien dat je bijvoorbeeld een brief leest of je ziet een stukje van de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt. Bijzonder is dat naast het boek Alter je ook het boek van Cato Maris in handen hebt. De ene kant van het boek is Alter en als je het boek omdraait zie je de kaft van Alleen samen dat werd geschreven door Cato Maris. Dit boek beslaat 77 bladzijden. Ik ben begonnen in Alleen samen en had daarmee al een idee van de maatschappijstructuur waarin Roz en Fabian leven toen ik aan Alter begon. Toch werd ik verrast en bleek er meer achter Maris’ boek te zitten dan ik aanvankelijk dacht. Natuurlijk kun ook Alter als eerste lezen, maar dan is Alleen samen een minder verrassende aanvulling op het hoofdverhaal.
Alter is een confronterend boek. Het is knap opgebouwd en goed geschreven. Het stelt de lezer indirect prangende vragen en het boek leent zich dan ook goed voor een serieus gesprek over onze maatschappij en de toekomst daarvan.
